Scriptie: De schermschool van de Leidse universiteit
Er werden dit jaar weer mooie scripties geschreven over de Leidse geschiedenis. BAstudent geschiedenis Rik Remmerswaal deed onderzoek naar de schermschool van de Leidse universiteit in de 17e eeuw.
Schermen in de 17e eeuw
Kan uw zoon al op een effectieve, doch gracieuze manier, een ander doden? Nee?! Stuur hem dan snel naar een schermmeester, voordat dit gapende gebrek in zijn opvoeding duidelijk wordt!
Toen ik op een zeventiende eeuwse prent zag hoe een man zijn tegenstander met een rapier doorstak, stak er een storm aan vragen in mijn hoofd op die mij de rest van mijn studie niet meer los zouden laten. Zoals altijd het geval is in de geschiedwetenschap was context alles bepalend. De prent kwam uit een schermhandleiding die in de zeventiende eeuw door een Leidse schermmeester was vervaardigd.
Dodelijk verwonden
Misschien was die ene prent met de doorstoken man erop een artistieke overdrijving geweest. Ik besloot nog een paar schermhandleidingen uit de voegmoderne tijd te bekijken, maar op bijna alle afbeeldingen die ik kon vinden was duidelijk te zien hoe de schermers elkaar dodelijk verwondden. Kon het schermen in de zeventiende eeuw wel een sport genoemd worden als de handleidingen aangaven hoe men zijn tegenstander kon doden? Wie waren de schermers die deze kunsten leerden? Hoe kon het de Leidse universiteit zelf schermlessen aanbood haar studenten en wie waren de schermmeesters die deze handleidingen hadden vervaardigd? Dat is wat ik voor mijn BA eindwerkstuk besloot te gaan uitzoeken.
Detail uit tabula xiiii R-V99. Thibaults Académie de l'espée.
Een Leidse schermschool
Schermen was in de zeventiende eeuw letterlijk en figuurlijk van levensbelang voor een man van stand. Aangezien het als een traditioneel onderdeel van de opvoeding van een heer van stand werd gezien om met een zwaard te leren omgaan, was het volgen van schermlessen een goede manier voor jonge mannen om hun status te onderstrepen en indruk te maken op hun studiegenoten. Aangezien op alle prestigieuze universiteiten van Europa schermonderwijs werd gegeven en men een welgesteld publiek wilde trekken, kon de universiteit van Leiden niet achterblijven en werd er een schermschool opgericht. Hier kon de student onder het toeziend oog van een schermmeester en met behulp van gedetailleerde lesplaten, het zwaard leren hanteren.
Tabula IX. R-F 82. Hoofdstuk 9
Krijgskunst of vermaak?
Hoewel schermen een bezigheid was voor de elite, was het niet enkel een vorm van vermaak. Nergens in de schermhandleidingen werd gesproken over zaken als spelregels of puntentelling. De schermkunst die onderwezen werd kon worden ingezet om een tegenstander dodelijk te verwonden. De schermhandleidingen benadrukten daarom ook dat deze krijgskunst enkel in noodomstandigheden mocht worden gebruikt.
Detail uit blad H. Te vinden tussen pagina's 58 en 59 uit Bruchius’ Grondige Beschryvinge van de Edele ende Ridderlijkcke Scherm-ofte Wapen-Konste